عده‏اى از دوستان مذهبى با ديدن جمله «كاش خدا مى‏مرد» در دانشگاه، گفتند: خدايى كه خيلى‏ها مى‏پرستند، ولى در زندگى مؤثر نيست، مرده است و بايد اعتقاد به خداى حىّ داشت. آيا اين مطلب درست است؟
در رابطه با اين پرسش، توجه به چند نكته لازم است:
1. احتمالاً اين جمله از عبارت معروف نيچه گرفته شده است. جمله «خدا مرده است»1، اشاره به فراموشى خدا در جهان غرب دارد؛ اما تعبير زيباتر و قرآنى آن، فراموشى خداوند يا خدا-فراموشى است.
بسيارى از ما انسان‏ها، خداوند را فراموش مى‏كنيم و سعى مى‏كنيم كه زندگى خود را بر اساس عقل، احساس و تصميم خود اداره كنيم. بنابراين، خدايى كه در زندگى ما تأثير نداشته باشد، گويى براى ما مرده است؛ البته خداوند زنده و پابرجاست؛ «الله لا اله الا هو الحى القيوم لا تأخذه سنة و لا نوم؛ خداست كه معبودى جز او نيست، زنده و برپادارنده است نه خوابى سبك او را فرو مى‏گيرد و نه خوابى‏گران».2 ولى ما انسان‏ها هستيم كه خداوند را فراموش مى‏كنيم و دچار شرك جلى (آشكار) چون مشركان و يا شرك خفى (پنهان) چون بسيارى از خداباوران سست ايمان مى‏شويم.
2. گفتيم كه قرآن از فراموشى خدا سخن مى‏گويد؛ «نسوا الله؛ خداوند را فراموش كردند»3 اما خدا-فراموشى دو پيامد تلخ دارد:
الف) خداوند نيز آنها را فراموش مى‏كند؛ «فنسيهم؛ پس خداوند نيز فراموششان كرد»4 فراموشى خداوند، به معناى ترك عنايت به آنهاست؛ زيرا خداوند دچار فراموشى، سهو و نسيان نمى‏شود و اين امور از صفات آفريده‏هاست؛ «و ما كان ربك نسيّاً؛ و پروردگارت هرگز فراموشكار نبوده است»5؛ بلكه منظور از فراموشى خداوند اين است كه خداوند آنها را ترك مى‏كند و به خودشان وامى‏گذارد و اين ترك، هم در دنياست و هم در آخرت. از اين رو، آنها استعداد ديدار خداوند را از دست مى‏دهند و مانند توپى در جهان بى‏كران پرتاب مى‏شوند كه اين، كيفرى سخت است.
ب) دومين كيفر تلخ و سخت فراموش كردن خداوند، خودفراموشى است؛ «فأنساهم انفسهم؛ پس او - خداوند - آنها را دچار خودفراموشى كرد».6 انسانى كه خداوند را فراموش كند و خداوند او را ترك كند و به خود واگذارد، خود را در وجود و حيات، موجودى مستقل مى‏پندارد و تنها بر خود و علل مادى اعتماد و تكيه دارد و تنها از علل و اسباب ظاهرى و حسى كمك مى‏خواهد، از عوامل مادى مى‏ترسد و برنامه زندگانى‏اش، تنها براساس ماديات استوار است. چنين انسانى بى‏هدف در جهان به سر مى‏برد و همانند خاشاكى بر روى آب دريا با هر موجى - بى‏هدف - به سمتى روان مى‏شود. در جهان امروز، واژگانى چون هيچ‏انگارى، بحران هويت، اليناسيون و از خودبيگانگى و جهان از خود بيگانه، واژگانى بسيار آشنا و ملموس هستند كه همگى حكايت از فراموشى خدا و نتيجه تلخ آن يعنى خودفراموشى دارد.
پس عبارتى كه ذكر شده، عبارتى طنزگونه است كه در آن هشدارباشى به ما انسان‏هاست كه خداوند را در زندگى خود فراموش كرده‏ايم، چنان كه گويى خدايى وجود ندارد؛ اما خداوند وجود دارد و كيفر سخت فراموشى خداوند - خدا-فراموشى و خودفراموشى - به صورت طبيعى از دست دادن استعداد ديدار خداوند در قيامت است؛ «الذين اتخذوا دينهم لهواً و لعباً و غرّتهم الحياة الدنيا فاليوم ننساهم كمانسوا لقاء يومهم هذا و ماكانوا باياتنا يحجدون؛ كسانى كه دين خود را سرگرمى و بازى پنداشتند و زندگى دنيا آنها را فريفت، پس همان گونه كه آنان ديدار امروز خود در قيامت را از ياد بردند و آيات ما را انكار مى‏كردند، ما هم امروز آنان را از ياد مى‏بريم.»7
نتيجه آن كه اگر منظور از آن چه از قول دوستان مذهبى در سؤال آمده، اين است كه خداپرستى بايد همراه با ياد خدا و پيروى عملى از او باشد، سخن درستى است، اما تعبير «مرگ خداوند يا «خدا مى‏ميرد»، تعابير زيبايى نيستند و شايسته نيست درباره خداوند گفته شوند، بلكه بهتر است از تعبير زيباى قرآنى «فراموشى خدا» استفاده شود.